ENG | MNE

 
Nalazite se ovdje: Naslovna >> Budva >> Istorija i legende

Istorija i legende

Istorija i legende

Pogodan geografski položaj i blaga klima uslovili su veoma rano nastanjivanje Budvanskog područja. Najstariji, za sada poznati, tragovi materijalne kulture sa teritorije Budve (Paštrovići, Maini, i Grbalj) sežu daleko u praistoriju, u bronzano i gvozdeno doba kada su ovaj prostor nastanjivala ilirska plemena. To su brojne utvrđene gradine u kojima su živjeli ilirski ratnici u svojim zajednicama i kameni tumuli u kojima su bili sahranjivani.

Kao što ukazuju antički istorijski izvori, pisani spomenici i bogatstvo arheološkog materijala, Budva predstavlja i jedan od najstarijih urbanih centara na Jadranu, star preko 2.500 godina. Mnoštvo spomeničkog nasljeđa Antike i Srednjeg vijeka upućuju na kontinuiran i aktivan život ovog drevnog grada. Iliri, odnosno ilirsko pleme Enhelejci, smatraju se najstarijim autohtonim stanovništvom Budve. U V vijeku prije nove ere, grčki tragičar Sofokle, među prvim piscima, pominje Budvu i to kao “grad Ilirije”. U IV vijeku prije nove ere kolonizuju je Grci, kada postaje bogato trgovačko središte (emporion), dok je sredinom II vijeka prije nove ere, ili, preciznije 168. godine, osvajaju Rimljani. U I vijeku n.e. rimski pisac Plinije Stariji je pominje kao „utvrđeni grad rimskih građana“. Budva u tom periodu ima sve odlike pravog rimskog grada sa monumentalnim građevinama, popločanim ulicama i masivnim bedemima. U okviru Rimskog carstva ostaće sve do njegovog raspada 395.godine.

Nakon razornog zemljotresa koji je zahvatio budvansko područje, godine 518., Budvom počinju da vladaju vizantijski carevi (535. god.), a po Konstantinu Porfirogenitu, vizantijskom caru iz X vijeka, u IX vijeku, tačnije poslije 841.godine trajno počinju da se u njoj nastanjuju Sloveni, mada postoje podaci o nadiranju slovenskih plemena već u VII vijeku. Većinsko romansko stanovništvo se postepeno stapa sa slovenskim namećući pridošlicama hrišćansku vjeru. Kobne 841.godine, Budvu razaraju Arapi (Saraceni) napadnuvši je s mora. Postoje podaci da su je i Avari još u VI i VII vijeku napadali, pljačkali, pa i nastanjivali, tako da se jedno vrijeme i budvanski zaliv nazivao Avarorum sinus. Vizantijski car Vasilije I ( 867-886 ) istjeruje Arabljane sa istočnih obala južnog Jadrana. Svjedočanstvo relativno brzog oporavka Budve i njenog uspona u X i XI vijeku je podatak da je između 1089.godine i sredine XII vijeka postala episkopsko središte sa katedralnom crkvom Sv. Ivana Krstitelja, a kao takva bila i jedan od predmeta spora između barske i dubrovačke arhiepiskopije.

Pored Raške, prvog centra slovenske srpske države, u XI vijeku se formira i Zeta, bivši Dioklion (Duklja), zahvatavši oblast stare rimske provincije Prevalitane u okviru koje se nalazila i Budva. U toku I Krstškog rata (1096.) ovuda su prošli i logorovali Krstaši.

Između 1184. i 1186. godine grad potpada pod vlast države Nemanjića i u njenom sastavu se nalazi sve do sredine XIV vijeka kada prelazi u ruke Balšića. Za vrijeme Nemanjića, odnosno vlasti Cara Dušana (prva pol. XIV vijeka), nastaje »Statut grada Budve«, kao prvi zakonodavni akt koji je Budvi obezbjeđivao izvjesnu samostalnost. U drugoj polovini XIV i početkom XV vijeka njome nakratko upravljaju, prvo Balšići, pa Radič Crnojević, pa Sandalj Hranić i, na kraju, Đurđe Stracimirović. Nakon smrti Đurđa Stracimirovića, Budva prelazi u ruke Mlečana koji je 1403. ustupaju Balši III, pod čijom se upravom sa manjim prekidima nalazila sve do 1419. godine, kada je ponovo preuzimaju Mlečani. Kratko vrijeme je u svojoj vlasti drži i despot Đurađ Branković, da bi 1442. konačno pripala Veneciji pod kojom ostaje sve do pada Republike 1797.godine. U periodu mletačke vlasti u Budvi je izgrađeno malo brodogradilište za gradnju manjih brodova za obalnu plovidbu.

Najkarakterističniji antički i srednjevjekovni nazivi za Budvu su: Buthoe, Budua, Butua, Butoba, Budova i Civitas Antiqua, odnosno Stari grad.

Od 1797. do 1806. godine Budva se nalazi pod okupacijom Austrije, pa zatim, od 1806. do 1807, njome vlada rusko crnogorska uprava, da bi se između 1807. i 1813. našla pod francuskom okupacijom, a onda, ponovo, pod austrijskom, pod kojom ostaje sve do 1918.godine, kada je oslobađa Srpska i Crnogorska vojska. Drugi svjetski rat odnosi brojne žrtve iz ovog kraja u borbama protiv fašističkih zavojevača. Konačno, 22. novembra 1944.godine, Budva biva trajno oslobođena.